Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, Ελευθερία Έκφρασης

Τη πρώτη νύχτα πλησιάζουνε

και κλέβουν ένα λουλούδι

από τον κήπο μας

και δε λέμε τίποτα.

Τη δεύτερη νύχτα δε κρύβονται πλέον

περπατούνε στα λουλούδια,

σκοτώνουν το σκυλί μας

και δε λέμε τίποτα.

Ώσπου μια μέρα

-την πιο διάφανη απ’ όλες-

μπαίνουν άνετα στο σπίτι μας

ληστεύουν το φεγγάρι μας

γιατί ξέρουνε το φόβο μας

που πνίγει τη φωνή στο λαιμό μας.

Κι επειδή δεν είπαμε τίποτα

πλέον δε μπορούμε να πούμε τίποτα.

Τα βαρυτικά κύματα και η προέλευση των μαύρων τρυπών

Οι ανιχνεύσεις βαρυτικών κυμάτων από συγχώνευσεις μαύρων τρυπών στις απομακρυσμένες περιοχές του σύμπαντος θα μπορούσαν να μας αποκαλύψουν την προέλευση των μαύρων τρυπών: προκύπτουν μόνο ως υπολείμματα μετά τον θάνατο των άστρων ή  υπάρχουν και αρχέγονες μαύρες τρύπες που σχηματίστηκαν στο πρώιμο σύμπαν από την απευθείας συσσώρευση βαρυονικής ύλης;

Τα βαρυτικά κύματα θα μπορούσαν να μας αποκαλύψουν την προέλευση των μαύρων τρυπών

Οι πρόσφατες ανακαλύψεις των βαρυτικών κυμάτων από συγχωνεύσεις μαύρων τρυπών και άστρων νετρονίων έχουν οδηγήσει σε μια νέα εποχή της αστρονομίας. Πλέον μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα δεδομένα των ανιχνευόμενων βαρυτικών κυμάτων για να διερευνήσουμε φαινόμενα που διαφορετικά θα παρέμεναν αόρατα. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να ρίξουμε φως στην προέλευση των μαύρων τρυπών.
Σύμφωνα με την καθιερωμένη θεωρία οι μαύρες τρύπες αποτελούν τα απομεινάρια του εντυπωσιακού φινάλε της ζωής των άστρων ως εκρήξεις σουπερνόβα, το οποίο σημαίνει ότι οι μαύρες τρύπες δεν θα μπορούσαν να έχουν σχηματιστεί νωρίτερα από τα πρώτα άστρα. Οι Σάββας Κουσιάππας του Πανεπιστημίου του Brown και Abraham Loeb του Πανεπιστημίου Harvard βρήκαν τρόπο για να ελεγχθεί αυτή ιδέα κάνοντας θεωρητικούς υπολογισμούς για την αρχέγονη εποχή, στην οποία θα μπορούσαν να σχηματιστούν βαρυονικές μαύρες τρύπες από την απευθείας συσσώρευση βαρυονικής ύλης – της συνηθισμένης ύλης των άστρων και των πλανητών [Maximum Redshift of Gravitational Wave Merger Events].

Υποθέτοντας ότι ο σχηματισμός των μαύρων τρυπών ακολουθεί τον σχηματισμό των άστρων, οι ερευνητές υπολογίζουν τον ρυθμό με τον οποίο ανιχνεύονται οι συγκρούσεις μαύρων τρυπών σε μεγάλες ερυθρές μετατοπίσεις.
Διαπίστωσαν ότι για μια ερυθρά μετατόπιση z≥40 – όπου τα παρατηρούμενα αντικείμενα σχηματίστηκαν κατά τα πρώτα 65 εκατομμύρια χρόνια μετά την Μεγάλη Έκρηξη – ο ρυθμός των συγκρούσεων θα έπρεπε να έχει μειωθεί σε λιγότερο από μία ανά έτος. Αυτή η εποχή θα μπορεί να μελετηθεί από την επόμενη γενιά ανιχνευτών βαρυτικών κυμάτων. Εάν οι ανιχνευτές αυτοί διαπιστώσουν ότι οι μαύρες τρύπες συγχωνεύονταν συχνότερα από μία φορά το χρόνο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τότε σχηματίστηκαν τουλάχιστον μερικές μαύρες τρύπες πριν από τα άστρα: Αυτές είναι είτε αρχέγονα υπολείμματα του νηπιακού σύμπαντος είτε προϊόντα ασυνήθιστα πυκνών περιοχών που είναι πιο συχνά σε σχέση με τις προβλέψεις των τωρινών θεωρητικών μοντέλων. Η εύρεση αποδείξεων για την ύπαρξη των αρχέγονων μαύρων τρυπών θα μπορούσε να ρίξει φως στη φύση της σκοτεινής ύλης ή στην προέλευση της κοσμικής δομής στο πρώιμο Σύμπαν.

Ούτε ΔΕΗ ούτε ΤΙΠΟΤΑ...!!! Ελεύθερη Ενέργεια Για Όλους

«Ο μόνος λόγος που δεν έχουμε ακόμη αυτοκίνητα, που κινούνται με εναλλακτικό τρόπο,

είναι πολιτικός, δεν είναι επιστημονικός».

John O’ Malley Bockris, φυσικός

Φανταστείτε μια συσκευή μικρού μεγέθους που θα παράγει όλη την ποσότητα του ηλεκτρισμού που χρειάζεται το σπίτι σας, χωρίς καλώδια, λογαριασμούς και μόλυνση… Φανταστείτε την πόλη σας χωρίς καυσαέρια, γιατί τα αυτοκίνητα θα καίνε υδρογόνο και θα αφήνουν ως κατάλοιπο σταγονίδια νερού, που θα νοτίζουν ελαφρώς τους δρόμους… Φανταστείτε τρένα, αεροπλάνα και πλοία να κινούνται με απίστευτες ταχύτητες χωρίς να καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα… Φανταστείτε μικρούς σταθμούς Ψυχρής Σύντηξης να προμηθεύουν την ενέργεια που χρειάζεται η βιομηχανία χωρίς τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος… Φανταστείτε έναν κόσμο με μηδέν μόλυνση του περιβάλλοντος, όπου ο καθένας θα μπορεί να αντλεί ελεύθερα την ενέργεια που χρειάζεται με ελάχιστο κόστος…

Επιστημονική φαντασία; Όχι, πρόκειται για τον κόσμο της Ελεύθερης Ενέργειας, τον οποίο οραματίζονται εκατομμύρια κάτοικοι του πλανήτη μας. Από τον 19^ο αιώνα πρωτοπόροι εφευρέτες, όπως ο μεγαλοφυής Νίκολα Τέσλα, είχαν πειστεί πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό και αφιέρωσαν τη ζωή τους στην ενεργειακή απελευθέρωση της ανθρωπότητας. Σήμερα εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, επιστήμονες, ερευνητές και εφευρέτες ακολουθούν το παράδειγμα του Τέσλα και αγωνίζονται σκληρά για να φέρουν την Ελεύθερη Ενέργεια στον κόσμο μας.

Οι ερευνητές και οι θεωρητικοί της Ελεύθερης Ενέργειας πιστεύουν πως ίσως θα μπορούσαν να ανοίξουν μια πύλη σε μια πηγή ανεξάντλητης ενέργειας, προσιτή στον καθένα μας και μάλιστα χωρίς περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οραματίζονται μια μέρα που οι άνθρωποι δεν θα ανησυχούν πλέον για την εξασφάλιση της ενέργειας που χρειάζονται ούτε κι αν ο αέρας είναι καλός για να τον αναπνεύσουν. Έναν νέο κόσμο ενεργειακά αυτάρκη, όπου δεν θα υπάρχει λόγος να πολεμάμε για το πετρέλαιο…

Πειράματα του Νίκολα Τέσλα στο Κολοράντο Σπρινγκς (1899) για την Ασύρματη Μεταφορά Ενέργειας. (εικόνα επάνω)
.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ»; Στις αρχές του 21^ου αιώνα ο άνθρωπος έχει καταντήσει «κυνηγός απολιθωμάτων». Σκάβει διαρκώς τα σπλάχνα της Γης αναζητώντας ορυκτά καύσιμα, απομεινάρια δηλαδή οργανισμών που έζησαν και πέθαναν πριν από εκατομμύρια χρόνια. Προσπαθεί να ικανοποιήσει μ’ αυτά τα «απολιθώματα» την άσβεστη ενεργειακή του πείνα. Το μόνο που καταφέρνει όμως είναι να εκλύει στην ατμόσφαιρα της Γης επιβλαβή αέρια, προκαλώντας αποσταθεροποίηση στο παγκόσμιο κλίμα.

Το ενεργειακό μοντέλο, πάνω στο οποίο βασίζεται η ανθρωπότητα, έχει φθάσει στα όρια του. Τα ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) έχουν αποδειχθεί βρώμικα, ακριβά και αναποτελεσματικά. Η πολλά υποσχόμενη πυρηνική ενέργεια έχει απογοητεύσει τους πάντες εξ αιτίας του υψηλού κόστους και της επικινδυνότητας της. Και οι λεγόμενες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική και γεωθερμική ενέργεια) δεν έχουν ακόμη σταθεί στο ύψος των προσδοκιών που είχαμε γι αυτές. Το ενεργειακό πρόβλημα της ανθρωπότητας παραμένει άλυτο, όπως άλυτο παραμένει και το πρόβλημα της οικολογικής καταστροφής του πλανήτη μας.

Για πρώτη φορά εδώ και τρία εκατομμύρια χρόνια υπάρχει τόσο μεγάλη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα επικίνδυνα συγκεντρωμένη στην ατμόσφαιρα μας. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη μας.

Το όρος Κιλιμάντζαρο είναι ένα από τα λίγα σημεία του Ισημερινού με πάγο και χιόνι. Όμως τα τελευταία δώδεκα χρόνια τουλάχιστον το 1/3 των χιονιών του Κιλιμάντζαρο, που βρίσκεται στην Τανζανία της Αφρικής, έχουν λιώσει. Τον Σεπτέμβριο του 2001 η Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) εκτίμησε ότι έως το έτος 2100 η μέση θερμοκρασία της Γης θα αυξηθεί μέχρι και 5,8 °C σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Ο πλανήτης όπως τον ξέρουμε δεν θα υπάρχει. Οι πάγοι των πόλων θα λιώσουν και η Σιβηρία θα μετατραπεί σ’ έναν απέραντο βαλτότοπο.

Στον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα απειλήσει να καταπιεί νησιά αλλά και κράτη ολόκληρα, όπως για παράδειγμα το παράκτιο Μπαγκλαντές. Οι έρημοι θα επεκταθούν και θα καταπιούν τις εναπομείνασες γόνιμες εκτάσεις της υποτροπικής ζώνης. Η Ελλάδα θα αποκτήσει κλίμα βόρειας Αφρικής. Εκτεταμένες πλημμύρες, ξηρασίες και ξαφνικοί τυφώνες θα πλήξουν τεράστιες περιοχές του πλανήτη μας. Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα μεταβληθούν σε περιβαλλοντικούς πρόσφυγες. Ακραία περιβαλλοντικά φαινόμενα θα γίνουν ο κανόνας. Η άνοιξη και το φθινόπωρο θα είναι απλώς μια ρομαντική ανάμνηση…

Όλες αυτές οι κλιματικές αλλαγές προκαλούνται από τη χρήση των ορυκτών καυσίμων.  Για να σταματήσει η επικείμενη κατάρρευση του παγκόσμιου κλίματος, το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου πρέπει να κατακρατηθούν στο υπέδαφος, πράγμα που σημαίνει πως πρέπει να στραφούμε επειγόντως σε καθαρές και ανεξάντλητες πηγές ενέργειας, δηλαδή στην Ελεύθερη Ενέργεια.

H λεγόμενη Ελεύθερη Ενέργεια ή Νέα Ενέργεια δεν αφορά μονάχα τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως είναι η ηλιακή θερμότητα, η ενέργεια από τα φωτοβολταϊκά τόξα, η αιολική ενέργεια, η καύση των απορριμμάτων, η χρήση βιομάζας, η γεωθερμική ενέργεια… Η Ελεύθερη Ενέργεια είναι η άφθονη, φθηνή και καθαρή ενέργεια, που μπορεί να αντληθεί από διάφορες πηγές και με διάφορους τρόπους. Μπορεί να αντληθεί με τις Συσκευές Ελεύθερης Ενέργειας (Free Energy Devices), που συλλέγουν ενέργεια από πηγές που δεν αναγνωρίζονται από την παραδοσιακή Φυσική.

Η Ελεύθερη Ενέργεια μπορεί να παραχθεί από την Ενέργεια του Μηδενικού Σημείου (Zero PointEnergy), την Ψυχρή Σύντηξη (Cold Fusion), την καύση του υδρογόνου, την υδροκαταλυτική δύναμη του υδρογόνου (Hydrocatalytic Hydrogen Power), τις δυναμικές δίνες (Vortex), τις συσκευές περιστρεφόμενων μαγνητών (Rotating-Magnet Devices), τους μαγνήτες στερεής κατάστασης (Solid-State Magnets) καθώς και από άλλες εξωτικές ενεργειακές τεχνολογίες.

Υπάρχει μια ασυνήθιστη συλλογή τεχνολογιών Ελεύθερης Ενέργειας (Free Energy Technologies), και αρκετοί πρωτοπόροι αφιέρωσαν τη ζωή τους στην έρευνα και στην ανάπτυξη τους. Ωστόσο το ενεργειακό κατεστημένο έχει εξαπολύσει έναν ακήρυχτο πόλεμο ενάντια σε όλους όσους οραματίζονται μια ενεργειακά απελευθερωμένη ανθρωπότητα.

Η συσκευή Ελεύθερης Ενέργειας Testa Distatica, που ανέπτυξε ένας Ελβετός εφευρέτης τη δεκαετία του 1980, μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια δεσμεύοντας τα ελεύθερα ηλεκτρόνια της ατμόσφαιρας! (εικόνα επάνω)
.
Ο ΝΕΟΣ «ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟΣ ΚΑΡΠΟΣ»  Η Ελεύθερη Ενέργεια είναι κάτι το απαγορευμένο από το επιστημονικό και οικονομικό σύμπλεγμα συμφερόντων, που διαχειρίζεται σήμερα την ενεργειακή μοίρα του πλανήτη μας. Αυτό το ενεργειακό κατεστημένο δεν φαίνεται διατεθειμένο να θυσιάσει τα εύκολα κέρδη του για να αποφευχθεί το περιβαλλοντικό κόστος. Δεν ενδιαφέρεται για πολιτικές «κατάσχεσης» του διοξειδίου του άνθρακα ούτε καν μείωσης των επιβλαβών εκπομπών του. Επιθυμεί αντίθετα τη διατήρηση του σημερινού συγκεντρωτικού ενεργειακού μοντέλου όσο αυτό απαιτείται για να αποσβεσθούν οι επενδύσεις και να αντληθούν τα προσδοκώμενα κέρδη.

Η οικολογική σωτηρία του πλανήτη μας αποτελεί «ψηλά γράμματα», δυσανάγνωστα για τα υψηλόβαθμα στελέχη των πετρελαιο-βιομηχανικών επιχειρήσεων, που χορεύουν στο ρυθμό των δισεκατομμυρίων δολαρίων. Γι’ αυτούς αξία έχουν μόνον τα κέρδη και τα μερίδια διείσδυσης τους στις αγορές. Μας δίνουν σημασία, όχι επειδή διαθέτουν κάποια ψήγματα ανθρωπισμού, αλλά επειδή μας υπολογίζουν σαν καταναλωτές. Από αυτή την άποψη η κατανάλωση είναι η δύναμη μας!

Η δύναμη είναι στα χέρια μας! Η πραγματική δύναμη, γιατί η οικονομική δύναμη συγκεντρώνεται συνεχώς στα χέρια όλο και πιο λίγων, που αδιαφορούν για τους πολλούς. Η ελίτ, ακόμη κι αν πρόκειται για επιστήμονες ή διανοούμενους, αδιαφορούν για τις μάζες. Σε γενικές γραμμές υποστηρίζουν τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος, επειδή και οι ίδιοι είναι προϊόντα αυτού του συστήματος.

Πολλοί μάλιστα συντηρούνται οικονομικά κι απ’ αυτό. Σχεδόν το 50% των επιστημόνων του κόσμου είναι άμεσα ή έμμεσα αναμεμειγμένοι στην έρευνα και ανάπτυξη νέων οπλικών συστημάτων. Αν μονάχα το 10% των επιστημόνων ασχολούνταν με έρευνες πάνω σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, πολύ γρήγορα θα είχαμε θεαματικά αποτελέσματα και μια σειρά από προτεινόμενες λύσεις. Αν η ελίτ εστίαζε την προσοχή, τα επιστημονικά, τεχνολογικά και οικονομικά μέσα που διαθέτει, στο να φέρει την Ελεύθερη Ενέργεια στον πλανήτη μας, θα μπορούσαμε ήδη να μιλάμε για έναν νέο πλανητικό πολιτισμό.

Όμως η επιστημονική ελίτ έχει συμπράξει με τα μονοπωλιακά ενεργειακά συμπλέγματα συμφερόντων και καρπώνεται σημαντικά οφέλη από τη διατήρηση του σημερινού συγκεντρωτικού ενεργειακού συστήματος. Για το σκοπό αυτό καλλιεργεί και πολλούς μύθους που αποπροσανατολίζουν τις μάζες. Η σπανιότητα των ενεργειακών πόρων είναι ένας από τους μύθους που καλλιεργεί έντεχνα το παγκόσμιο ενεργειακό κατεστημένο, και η επιστημονική ελίτ που το στηρίζει. Η ενέργεια πρέπει να είναι σπάνια για να στοιχίζει! Η πραγματικότητα όμως είναι πως ο πλανήτης μας και το σύμπαν γενικότερα είναι πλούσιο σε ενεργειακούς πόρους. Η ενέργεια βρίσκεται παντού και σε αφθονία, είναι όμως «απαγορευμένη».

ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ  Η πορεία της ανθρωπότητας προς την Ελεύθερη Ενέργεια δεν είναι μια ασφαλής και προδιαγεγραμμένη διαδρομή πάνω σε συγκεκριμένες ράγες. Είναι μια πορεία δύσκολη και προβληματική. Παρά τις τεχνολογικές δυνατότητες και τις προωθημένες έρευνες μιας χούφτας πρωτοπόρων, τίποτε δεν εγγυάται πως θα φθάσουμε σύντομα σε ένα φωτεινό ενεργειακό μέλλον, απαλλαγμένο από βρώμικα και αναποτελεσματικά καύσιμα. Υπάρχουν πολλοί εχθροί που καραδοκούν. Υπάρχουν δυνάμεις που εμποδίζουν την ενεργειακή μας απελευθέρωση. Υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν να μας κρατήσουν δέσμιους του παραδοσιακού ενεργειακού μοντέλου.

Η ύπαρξη μιας οργανωμένης παγκόσμιας συνωμοσίας κατά της Ελεύθερης Ενέργειας δεν είναι κάτι το αποδεδειγμένο. Εκείνο όμως που θεωρείται βέβαιο είναι πως υπάρχουν δυνάμεις και «ομάδες ειδικών συμφερόντων», τα κοινώς αποκαλούμενα λόμπι, που δεν βλέπουν με καλό μάτι την αλλαγή του σημερινού ενεργειακού μοντέλου, άσχετα αν καταστρέφει το περιβάλλον του πλανήτη μας και είναι ολοφάνερα σπάταλο και αντιπαραγωγικό. Αυτές οι κλειστές ομάδες ασκούν μεγάλη επιρροή στις κυβερνήσεις, αναγκάζοντας τες να υιοθετήσουν εχθρική στάση απέναντι στις νέες ενεργειακές τεχνολογίες και στους πρωτοπόρους της Ελεύθερης Ενέργειας.

Από την πλευρά τους οι κυβερνήσεις έχουν και τους δικούς τους λόγους για να βλέπουν την Ελεύθερη Ενέργεια ως απειλή για τη σταθερότητα του συστήματος. Κυβερνήσεις και λόμπι συμπτύσσουν συχνά κοινό μέτωπο κατά της Ελεύθερης Ενέργειας. Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό ιστορικό παράδειγμα, που δείχνει πως μια συντεχνία κατάφερε να πείσει τη γαλλική κυβέρνηση να φορολογήσει το ηλιακό φως!

Πριν ανακαλυφθούν τα φθηνά και ανθεκτικά τζάμια, μόνον τα πλουσιότερα μέλη της γαλλικής αριστοκρατίας είχαν τη δυνατότητα να πληρώνουν για γυάλινα παράθυρα στις κατοικίες τους. Ωστόσο, αμέσως μετά τη Γαλλική Επανάσταση τα γυάλινα παράθυρα έγιναν διαθέσιμα στο εμπόριο κι έτσι η ανερχόμενη μεσαία τάξη έκτιζε πλέον τα σπίτια της με μεγάλα παράθυρα από γυαλί. Το γεγονός αυτό είχε πολύ δυσάρεστες επιπτώσεις στις δουλειές και στις τσέπες των παραδοσιακών παρασκευαστών κεριών. Προηγουμένως, τα σκοτεινά δίχως παράθυρα σπίτια σήμαιναν μια σταθερή πελατεία γι’ αυτούς.

Όμως πλέον, τα μεγάλα γυάλινα παράθυρα επέτρεπαν το φως του ήλιου να εισχωρεί στο εσωτερικό του σπιτιού για περισσότερες ώρες την ημέρα. Οι Γάλλοι παρασκευαστές κεριών αντέδρασαν. Ζήτησαν από τη νέα γαλλική κυβέρνηση να περάσει έναν ειδικό νόμο για τη φορολογία των ιδιοκτητών κατοικιών. Ο νόμος αυτός προέβλεπε έναν φόρο, που θα ήταν ανάλογος με το αριθμό και το μέγεθος του κάθε παραθύρου. Ο φόρος κατάφερε να περάσει και μ’ αυτόν τον τρόπο το λόμπι των παρασκευαστών κεριών μπόρεσε να φορολογήσει το ηλιακό φως!

Πως όμως κατάφεραν να πείσουν τον κόσμο για κάτι τόσο παράλογο; Ένας φυσικός εξηγεί: «Η συντεχνία υποστήριξε πως τα μεγάλα παράθυρα ήταν ένα αριστοκρατικό τέχνασμα. Έκαναν τα σπίτια πιο κρύα το χειμώνα και πιο ζεστά το καλοκαίρι. Ήταν εύθραυστα και ανασφαλή. Το ηλιακό φως ήταν κακό για την υγεία… Τα μεγάλα παράθυρα προκαλούσαν ατυχήματα, αρρώστιες και κλοπές… Η συντεχνία των Γάλλων παρασκευαστών κεριών ουσιαστικά δεν έκανε τίποτε το διαφορετικότερο απ’ ότι κάνουν σήμερα διάφορες ‘’ομάδες ειδικού ενδιαφέροντος’’: παρεμποδίζουν την αντικατάσταση των πανάκριβων παραδοσιακών, βρώμικών και απαρχαιωμένων πηγών ενέργειας, από νέες καθαρές, φθηνές και φυσικές πηγές ενέργειας».

Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα ίσως να μην βρίσκεται στους εχθρούς της Ελεύθερης Ενέργειας και σε μια κάποια «παγκόσμια συνωμοσία» αλλά στην ανωριμότητα της ίδιας της σημερινής ανθρώπινης κοινωνίας. Ο Toby Grotz από το Κολοράντο, ένας μηχανικός και οργανωτής πολλών συνεδρίων για τις νέες ενεργειακές τεχνολογίες, δεν πιστεύει πως η καταστολή της Ελεύθερης Ενέργειας είναι μια «οργανωμένη συνωμοσία».

Πιστεύει αντίθετα πως το πρόβλημα προέρχεται από μας τους ίδιους, από την αντίσταση μας στην αλλαγή: «Το συλλογικό μας ασυνείδητο δεν έχει ακόμη αποφασίσει να κάνει ένα κβαντικό άλμα προς την Ελεύθερη Ενέργεια… Το συλλογικό μας ασυνείδητο έχει κρίνει πως είναι σωστό να ελέγχει τη φωτιά, τον τροχό, την ατμομηχανή, τους ηλεκτρικούς κινητήρες, την πυρηνική ενέργεια –όλα αυτά τα μικρά τεχνολογικά άλματα, που καθόρισαν την εξέλιξη μας, προέρχονται από την απόφαση του συλλογικού μας ασυνείδητου, που κάποια στιγμή είπε: ‘’Εντάξει, είναι η στιγμή να το κάνουμε αυτό. Τώρα μπορούμε να προχωρήσουμε».

Ίσως τελικά οι μεγαλύτεροι εχθροί της Ελεύθερης Ενέργειας να είμαστε εμείς οι ίδιοι! Όσο πιο  έμπειροι γινόμαστε, άλλο τόσο γινόμαστε και φοβητσιάρηδες. Οι σημερινοί άνθρωποι φοβούνται όλο και περισσότερο να εκτεθούν, να ανοιχτούν προς το άγνωστο. Με το φόβο όμως και τη συντηρητικότητα είναι αδύνατον να απελευθερωθεί ενεργειακά η ανθρωπότητα.

Η Ελεύθερη Ενέργεια θα μπορούσε να γίνει η κινητήριος δύναμη μιας φωτισμένης κοινωνίας και όλοι γνωρίζουμε πως σημερινές ανθρώπινες κοινωνίες κάθε άλλο παρά «φωτισμένες» είναι. Το ζήτημα όμως είναι πως δεν έχουμε την πολυτέλεια να περιμένουμε να «ωριμάσει» πνευματικά ο άνθρωπος για να εξαπολυθεί η Ελεύθερη Ενέργεια. Μέρα με την ημέρα ο ζωντανός πλανήτης μας καταρρέει οικολογικά και η Ελεύθερη Ενέργεια είναι ένας τρόπος να αντιστρέψουμε αυτή την καταστροφική διαδικασία. Το ιδανικότερο θα ήταν η ανθρωπότητα να ωριμάσει ταυτόχρονα με την εξαπόλυση της επόμενης πλανητικής επανάστασης. Αλλά για να συμβεί αυτό θα πρέπει προηγουμένως να συνειδητοποιήσουμε πως η δύναμη βρίσκεται στα χέρια μας. Όπως λέει χαρακτηριστικά και ο Peter Lindemann:  «Η πηγή της Ελεύθερης Ενέργειας βρίσκεται μέσα μας. Θα βγει στην επιφάνεια αν εκφράσουμε ελεύθερα τον εαυτό μας».

Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΔΩΡΟ, ΑΛΛΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ! Αναμφίβολα η Ελεύθερη Ενέργεια δεν είναι ούτε οικονομικό, ούτε τεχνολογικό ζήτημα. Δεν είναι ζήτημα ανεύρεσης οικονομικών πόρων και νέων τεχνολογιών. Αυτά ήδη υπάρχουν. Η αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου της ανθρωπότητας είναι πάνω απ’ όλα ζήτημα  πολιτικό, και γι’ αυτό η επερχόμενη ενεργειακή επανάσταση είναι στη βάση της πολιτική και οικολογική.

Η ανθρωπότητα σε γενικές γραμμές θα ωφεληθεί από την επερχόμενη ενεργειακή επανάσταση, αλλά ορισμένα άτομα και ομάδες «ειδικών συμφερόντων» (λόμπι), όχι. Οι δυνάμεις που αντιστρατεύονται στην ενεργειακή επανάσταση περιλαμβάνουν αυτούς που ελέγχουν την παραγωγή, διακίνηση, επεξεργασία και εμπορική εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων. Επίσης και το στρατιωτικο-βιομηχανικό κατεστημένο, που βλέπει τη θάλασσα της Νέας Ενέργειας ως πηγή ανταγωνιστικών προϊόντων και όπλων. Όμως οι όποιες αντιδράσεις τους μπορούν να καμφθούν αν θέλουμε πραγματικά να διεκδικήσουμε ένα ελεύθερο μέλλον.

Πρέπει να πιστέψουμε πως το μέλλον μας αφορά, δεν είναι απλώς «άλλη χώρα». Αν το πιστέψουμε, τότε μια «πράσινη χιλιετία» θα ανατείλει στον πλανήτη μας. Για πρώτη φορά στην ιστορία του πολιτισμού μας γνωρίζουμε με λεπτομέρειες, χάρη στα περίπλοκα μαθηματικά μοντέλα και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που έχουμε στη διάθεση μας, το ακριβές μέγεθος της βλάβης που προκαλούμε στο περιβάλλον και γενικά στον πλανήτη μας. Και για πρώτη φορά στην ιστορία μας έχουμε τη δύναμη να την αντιστρέψουμε. Το έγκλημα μας είναι έτσι διπλό!

..κι όμως η λύση υπάρχει! Υπάρχουν πολλοί ερευνητές, που έχουν αναπτύξει και κατασκευάσει εναλλακτικά συστήματα παραγωγής ενέργειας. Ωστόσο όλοι τους ανεξαιρέτως έχουν κρατηθεί στην αφάνεια και οι συσκευές τους εξαφανιστεί από τα συμφέροντα δισεκατομμυρίων δολαρίων που έχουν επιβάλει τα σημερινά μονοπώλια. Το πανίσχυρο πετρελαιο-αυτοκινητιστικό σύμπλεγμα συμφερόντων, που ελέγχει ένα τεράστιο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας, εξουδετερώνει συστηματικά κάθε ανεξάρτητη προσπάθεια για την ανακάλυψη και κατασκευή εναλλακτικών συστημάτων παραγωγής ενέργειας, εξωθώντας τους οραματιστές εφευρέτες στην απόγνωση. Στόχος αυτού του πολιτικοοικονομικά πανίσχυρου συμπλέγματος συμφερόντων είναι να κρατηθεί η ανθρωπότητα «ενεργειακά σκλαβωμένη», αιχμάλωτη των παραδοσιακών ενεργειακών μονοπωλίων, άσχετα αν το τίμημα είναι μια βαριά άρρωστη βιόσφαιρα και μια ανθρωπότητα χωρίς μέλλον.

Το παρήγορο πάντως είναι πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι, ευαισθητοποιημένοι κυρίως από την «οικολογική Χιροσίμα» που λαμβάνει χώρα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη μας, επιθυμούν την αλλαγή του σημερινού συγκεντρωτικού ενεργειακού μοντέλου, που βασίζεται στα βρώμικα ορυκτά καύσιμα. Αρχίζουν να βλέπουν λοιπόν τα ορυκτά καύσιμα περισσότερο ως αναγκαία «γέφυρα» για το πέρασμα στην Ελεύθερη Ενέργεια και όχι ως λύση στο ενεργειακό πρόβλημα. Αντιλαμβάνονται ωστόσο πως αυτή η ενεργειακή μετάβαση θα είναι μια αργή διαδικασία.

Το πρόβλημα βρίσκεται στην κεκτημένη ταχύτητα της οικονομίας των ορυκτών καυσίμων. Σήμερα όλο ο πλανήτης τρέχει στον ιλιγγιώδη ρυθμό της κατανάλωσης αυτών των καυσίμων και οι επενδύσεις που έχουν γίνει σ’ αυτόν το χώρο είναι της τάξεως των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων Ευρώ. Όσοι έχουν πραγματοποιήσει αυτές τις επενδύσεις θέλουν απόσβεση, θέλουν τα κέρδη τους.

Είναι ευνόητο λοιπόν πως η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να γίνει από μια στιγμή στην άλλη. Είναι σαν να σταματάς ένα τρένο, που τρέχει με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Ακόμη κι αν «τραβήξεις φρένο» θα χρειαστεί αρκετά μεγάλη απόσταση ώστε το τρένο να ακινητοποιηθεί. Άσε που το ταρακούνημα, μπορεί να είναι και τραυματικό.

Η λύση δεν βρίσκεται στο απότομο «φρενάρισμα» της οικονομίας των ορυκτών καυσίμων. Αυτό ίσως δημιουργήσει ένα ανεπανόρθωτο σοκ. Η λύση βρίσκεται στη δρομολόγηση ενός νέου τρένου, αυτού των νέων ενεργειών, που θα κυλά σε παράλληλες ράγες με το παραδοσιακό τρένο των ορυκτών καυσίμων. Σταδιακά, εν’ όσο αυτά τα δύο τρένα θα κινούνται παράλληλα, η ανθρωπότητα θ’ αρχίσει να επιβιβάζεται καθ’ οδόν στο τρένο της Ελεύθερης Ενέργειας αδειάζοντας το τρένο των ορυκτών καυσίμων κι εγκαταλείποντας το στην άβυσσο της ιστορίας.

Οι επιστήμονες μας διαβεβαιώνουν ότι πλέουμε μέσα σε έναν ωκεανό ενέργειας και το αποδεικνύουν στην πράξη με τις συσκευές Ελεύθερης Ενέργειας που έχουν κατά καιρούς κατασκευάσει.  Η πλήρης ενεργειακή αυτονομία δεν είναι ένα άπιαστο όνειρο, αλλά μια απλή αρχή που μπορεί να επιτευχθεί από τον οποιονδήποτε. Η ενεργειακή απελευθέρωση από κάθε είδους μονοπωλιακά συμφέροντα θα αποτελέσει τη βάση της πραγματικής δημοκρατίας. Όσο ο άνθρωπος καθυστερεί και δεν εκμεταλλεύεται τον ενεργειακό ωκεανό που τον περιβάλλει, θα παραμείνει σκλάβος, παγιδευμένος σε βρώμικες και αναποτελεσματικές ενεργειακές τεχνολογίες.

Μόνον η συνειδητοποίηση των εκπληκτικών δυνατοτήτων που ανοίγονται μπροστά μας και η θέληση για ρήξη με το ενεργειακό κατεστημένο, που δε φαίνεται διατεθειμένο να παραδώσει τα σκήπτρα, μπορεί να προσφέρει, τουλάχιστον στα παιδιά μας, το όνειρο της Ελεύθερης Ενέργειας. Αν κάποτε επιτευχθεί, η Ελεύθερη Ενέργεια θα είναι κατάκτηση και όχι δώρο.

*Πηγή: Το βιβλίο του Γιώργου Στάμκου «Ελεύθερη Ενέργεια: Η Επόμενη Πλανητική Επανάσταση», πρώτη έκδοση 2001.

Το Σύμπαν είναι δημιούργημα;

Τι είναι αυτό που αισθάνεται ο άνθρωπος μπροστά στο μεγαλείο του Σύμπαντος; Στη λέξη «δέος» ο άνθρωπος έκτισε έννοιες όχι μόνο φοβικές που του προκαλούσαν φόβο αλλά σεβασμού και θαυμασμού γιατί το άπειρο και το άγνωστο κάνει τον άνθρωπο και τη φαντασία του, να πλημμυρίζει με τα πιο ακραία συναισθήματα.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που μπροστά στο θαυμασμό του, το πρώτο λογικό ζώον κατέθεσε την ψυχή του και με τον ανθρωποκεντρισμό και ανθρωπομορφισμό του επινόησε θεούς και δαίμονες που έκτοτε τον κυβερνούν. Ο ουρανός έγινε τόπος κατοικίας των θεών που επινόησε και την συνήθειά του αυτή να πιστεύει τις φαντασιώσεις του δεν κατάφερε ακόμα να καταπολεμήσει.

Ο άνθρωπος από τότε θαυμάζοντας άρχισε να φιλοσοφεί, λέει ο Αριστοτέλης, και οι πρώτοι που άρχισαν να μετατρέπουν το μύθο σε λόγο ήταν οι φυσιοκράτες φιλόσοφοι της Μιλήτου.

Αυτοί οι τελευταίοι, δεν μετέτρεψαν μόνο το μύθο σε λόγο αλλά και το φόβο σε γνώση!

Δεν ρωτούσαν το Ιερατείο πια για να μάθουν την αλήθεια, αλλά τη φύση την ίδια και όπως φαίνεται, η τελευταία έδινε απαντήσεις πολύ πιο πειστικές από αυτό.

Τότε γεννήθηκε η φιλοσοφία και αυτή ήταν υλιστική!

Ο δρόμος για την επιστήμη δεν ήταν μακριά. Μακρύς ήταν μόνο ο δρόμος του Μεσαίωνα, που λανθασμένα έτυχε να πάρει, στο διάβα της ζωής της η δύσμοιρη γνώση, όμως αυτό είναι άλλο θέμα.

Δεν αμφιβάλλω καθόλου ότι ο Καρτέσιος (1596-1650) κι ο Νεύτων (1643-1727) έθεσαν τις βάσεις του ορθολογισμού περιγράφοντας επιστημονικά τη φυσική πραγματικότητα. Όμως δεν πρέπει να μας διαφεύγει και το γεγονός ότι η πραγματικότητα που περιέγραψαν ήταν απόλυτα μηχανιστική.

Η αντίληψη αυτή στην εποχή της μοντέρνας φυσικής είναι πια ξεπερασμένη. Μπορώ να πω ότι από τον 18^ο αιώνα ακόμα οι αντιλήψεις των πιο πάνω είχαν συγκρουστεί και μεταξύ τους. Ο πρώτος προσπαθούσε να αντιληφθεί βασικούς φυσικούς νόμους από μεταφυσικές αρχές, ενώ ο δεύτερος, αν και πιστός στη Βίβλο, στηρίχτηκε στην εμπειρία και στην εξέταση φυσικών φαινομένων. Όμως και οι δυο, ο πρώτος από την εμπειρία των ονείρων του και ο δεύτερος από την παρατήρηση, κατέληξαν ότι ο θεός είναι η έσχατη αιτία κίνησης στο Σύμπαν. Κι αυτό δεν ήταν υπερβολικό για μια εποχή που αιώνες κυριαρχούσε η χριστιανική θεολογία και η γνώση δια νόμου είχε συσκοτισθεί. Ο κόσμος, λοιπόν, θεωρήθηκε δημιούργημα και σαν δημιούργημα προϋπέθετε έναν Δημιουργό. Μάλιστα, κατά τον Καρτέσιο, η δημιουργία ήταν μία κι έξω, παρά μία συνεχόμενη εξελικτική δημιουργία. Ο νέος ορθολογισμός δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από τη θεολογία του Μεσαίωνα.

Ο θεός του Καρτέσιου ήταν ένα τέλειο ον που θα διασφάλιζε την κίνηση του σύμπαντος αιώνια, διαφορετικά θα ήταν ένα ατελές κατασκεύασμα, σαν ρολόι που ήθελε συνεχώς κούρδισμα. Αυτά τα «σπέρματα αλήθειας», ο Καρτέσιος, πίστευε ότι τα έχουμε όλοι μέσα μας, όμως αυτός ακόμα περισσότερο αφού το… «Πνεύμα της Αλήθειας» τον καλούσε να ανασυγκροτήσει την ανθρώπινη γνώση με απόλυτη βεβαιότητα! Στο ανώτερο σημείο της πυραμίδας των προτάσεών του βρισκόταν η περίφημη ρήση του «Cogito, ergo sum» το οποίο τον ωθούσε στην αναμφισβήτητη κρίση του ότι κάτω από την υποκειμενική τους κρίση βρισκόταν ένα τέλειο ον που δημιούργησε ένα τέλειο κόσμο.

Ο Νεύτων πλησίασε περισσότερο αυτό που λέμε επιστήμη. Θεμελιωτής της κλασικής ουράνιας φυσικής στηρίχτηκε στη γλώσσα των μαθηματικών και στην παρατήρηση. Το πείραμα και η επαγωγή πλούτισε με την ανάπτυξη των πρώτων αρχών αυτό που λέμε σήμερα επιστημονική θεωρία. Στην Νευτώνεια φυσική επιτρέπονται οι υποθέσεις όταν υποτάσσονται στη φύση των φαινομένων. Η γνώση επιτέλους αποκτά επιστημονική μορφή, θεμελιώνοντας στην ουσία τον μηχανιστικό υλισμό. Όμως οι αντιλήψεις του αυτές και η βαθιά θρησκευτική πίστη του τον κρατούν κι αυτόν αιχμάλωτο των μεταφυσικών αντιλήψεων.

Ο Νεύτων αν και εμπειριστής, όπου οι προτάσεις του συνάγονται από τα φαινόμενα, στο θέμα της δημιουργίας κι αυτός στηρίχτηκε σε θεολογικά επιχειρήματα. Ο κόσμος, πίστευε, δημιουργήθηκε από το θεό εκ του μηδενός, ενώ ο χώρος, σαν δοχείο όπου η ύλη κατανέμεται, ήταν πεπερασμένος και απόλυτος, αν και όχι αιώνιος όπως ο θεός!

Και στον Νεύτωνα τα συμπεράσματα αυτά ήταν αυθαίρετα και σε σύμπνοια με την θεολογία της θρησκείας του. Σε ολόκληρη τη ζωή του ο Νεύτων σπατάλησε ατέλειωτες ώρες μελετώντας την Βίβλο, αναζητώντας μέσα από την χρονολόγηση των αρχαίων βασιλείων του Ισραήλ, τον χρόνο που ο θεός δημιούργησε τον κόσμο. Έτσι και η φυσική του αναγκαστικά στηρίχθηκε στον απόλυτο χώρο και χρόνο.

Οι βασικές αυτές αντιλήψεις του 17^ου και 18^ου αιώνα δυστυχώς, φίλοι μου, επιβιώνουν ακόμα. Η απόλυτη βεβαιότητα της γνώσης του Καρτέσιου κι η φυσική αντίληψη του Νεύτωνα για τον απόλυτο χώρο και χρόνο σήμερα δημιουργούν στρεβλώσεις και στη δική μας αντίληψη που έχει επισκιαστεί με την ήδη εκπαιδευμένη λογική (βλέπε σχετικές αναρτήσεις).

Τι άλλαξε από τότε;

Τι πιστεύουμε εμείς σήμερα μετά την εξέλιξη των ιδεών και την επανάσταση του 20^ου  αιώνα στη φυσική;

Μπορεί ο Νεύτων να έθεσε μία αρχή ότι «η φύση δεν αγαπά την πολυτέλεια των περιττών αιτιών» όμως δεν κατάφερε να προσδιορίσει τα κριτήρια αυτά. Η κβαντομηχανική διέρρηξε την αιτιοκρατία. Στο υποκβαντικό επίπεδο η γνωστή αιτιοκρατία δεν ισχύει. Στα επίπεδα των διαστάσεων της σταθεράς του Πλάνκ οι αλληλεπιδράσεις είναι τόσες πολλές που το σύστημα γίνεται πιθανοκρατικό και οι αντιλήψεις μας τόσο υποκειμενικές που κάποιοι αρχίζουν να σκέφτονται με έννοιες θεολογικές. Όμως σήμερα τι άλλαξε, σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου;

Όπως έχω γράψει κι αλλού με τον τρόπο που διατυπώνεται το ερώτημα για την δημιουργία του κόσμου προϋποθέτει και την απάντηση. Όταν ρωτάμε πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος προϋποθέτουμε ότι ο κόσμος είναι «δημιούργημα» και ως εκ τούτου προϋποθέτεται ένας «Δημιουργός».

Σατανικό!

Καλύτερα όμως δεν θα ήταν αν πριν ρωτήσουμε, με τον τρόπο αυτό, να αναρωτηθούμε αν ο κόσμος είναι δημιούργημα;

Πώς όμως μπορούμε να απαντήσουμε σε ένα τέτοιο ερώτημα;

Πριν συνεχίσω είμαι αναγκασμένος στο σημείο αυτό να κάνω μία παρένθεση για να διαλευκάνω κάποια σκοτεινά σημεία.

Πιο πάνω είπαμε ότι στην Νευτώνεια Φυσική επιτρέπονται οι υποθέσεις όταν υποτάσσονται στην φύση των φαινομένων και τα επιστημονικά αξιώματα επιτρέπουν.

Ορισμένοι δεν έχουν καταλάβει ότι στη φυσική όταν μια υπόθεση αδυνατεί να στηριχτεί επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα να επαληθευτεί ή να διαψευστεί τότε ο μόνος τρόπος για να πλησιάσουμε την αλήθεια είναι ο φιλοσοφικός στοχασμός, αρκεί αυτός να είναι ρεαλιστικός, δηλαδή επιστημονικός.

Κι αυτό επειδή πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί τι είναι η φιλοσοφία. (Ο λόγος αυτός με κάνει μια από τις επόμενες αναρτήσεις μου να ασχοληθούμε και μ’ αυτό το θέμα).

Η φιλοσοφία για να είναι επιστημονική πρέπει να συνενώνει τα αποτελέσματα των ερευνών σε όλους τους τομείς της γνώσης. Γνωρίζουμε ότι η γνώση συσσωρεύεται με το χρόνο και αναλύεται από ειδικούς επιστήμονες, έτσι ώστε να δημιουργείται χρόνο με το χρόνο μία καθολική σύνθεση όλων των γενικών νόμων του Είναι και της νόησης. Αυτό ακριβώς είναι η φιλοσοφία.

Μπροστά στο δίλημμα λοιπόν αν ο κόσμος μας είναι δημιούργημα, η μόνη αρμόδια να απαντήσει είναι η φιλοσοφία και δη ο διαλεκτικός υλισμός που συνεπής με το μονισμό του δέχεται την ύλη αυθύπαρκτη και άπειρη. Άπειρη όχι μόνο στο χώρο αλλά και στο χρόνο.

Όπως στην επιστήμη μια υπόθεση πρέπει να μπορεί να επαληθευθεί ή να διαψευστεί, έτσι και στη φιλοσοφία μία λογική πρόταση πρέπει να έχει μία «τιμή αληθείας». Μία πρόταση έχει νόημα μόνο όταν είναι δυνατόν να είναι «αληθής ή ψευδής» και να βρίσκεται σε συμφωνία με τα εμπειρικά δεδομένα. Μόνο τότε στα φιλοσοφικά ερωτήματα μπορούν να διατυπωθούν επιστημονικές υποθέσεις. Το ερώτημα λοιπόν αν ο κόσμος μας είναι δημιούργημα είναι φιλοσοφικό ερώτημα ή αν θέλετε μία απορία που μόνο η φιλοσοφία μπορεί να απαντήσει.

Η έννοια «ύλη» το έχουμε ξαναπεί δεν είναι επιστημονική έννοια, αλλά φιλοσοφική. Συνεπώς τι είναι η ύλη, τι είναι ο κόσμος, είναι ερωτήματα φιλοσοφικά (φιλοσοφικές κατηγορίες). Η επιστήμη μπορεί να ασχοληθεί με αυτά μόνο «ειδικά» και όχι «γενικά», που είναι θέμα φιλοσοφίας. Όταν αναφερόμαστε για παράδειγμα στην «αφθαρσία της ύλης» η επιστήμη δεν μπορεί με κανένα τρόπο να επαληθεύσει ή να διαψεύσει την πρόταση, αφού σαν έννοια δεν διαθέτει μέτρο της ύλης και του Σύμπαντος! Η αρχή της αφθαρσίας της ύλης δεν είναι φυσικός νόμος αλλά οντολογικό αξίωμα της φιλοσοφίας.

Από την άλλη όμως ούτε μπορούμε να δεχτούμε την πράξη δημιουργίας αφού αυτή θα αντέφασκε με το αέναο γίγνεσθαι του Σύμπαντος. Η αιωνιότητα της κίνησης για παράδειγμα είχε διατυπωθεί από τους πρώτους υλιστές. Ο Δημόκριτος απέρριπτε την ιδέα της αρχικής ώθησης λέγοντας ότι η κίνηση δεν έχει αρχή, ότι είναι αιώνια, άπειρη και άφθαρτη. Η κίνηση ήταν η ενδογενής ανάμεσα σε άτομα κι όχι όπως στο Μεσαίωνα, ακόμα και στην εποχή του Καρτέσιου και του Νεύτωνα, που ταυτιζόταν με τη μηχανική μετατόπιση (μηχανιστικός υλισμός).

Σήμερα η επιστήμη δέχεται και η φιλοσοφία συνηγορεί ότι η εξέλιξη είναι ένα αδιάκοπο γίγνεσθαι. Το κάθε τι αρνείται τον εαυτό του περνώντας σε κάτι ανώτερο που κι αυτό προορίζεται να χαθεί δίνοντας τη θέση του σε κάτι καινούριο. Αυτό λέγεται εξέλιξη και είναι παρούσα σε όλες της εκφάνσεις της πραγματικότητας. Η αιωνιότητα της κίνησης και το αέναο γίγνεσθαι αντιφάσκει με την «αρχή του κόσμου», θεωρώντας την πράξη δημιουργίας παράλογη κι εξωπραγματική.

Όμως και σαν ιδέα είναι παράλογη, γιατί δεν μπορούμε λύνοντας έναν άγνωστο να προσθέτουμε άλλον ένα ή να αυξάνουμε τους αγνώστους εκθετικά.

Γιατί ο δημιουργός να φτιάξει τον κόσμο;

Γιατί τον έφτιαξε τότε και όχι κάποια άλλη φορά;

Τι έκανε πριν;

Πώς βρέθηκε αυτός;

Ποιος ο σκοπός;

Γιατί τα πρώτα είδη εξαφανίστηκαν;

Γιατί εμφανίζονται άλλα αργότερα;

Γιατί συνεχίζουν να εξαφανίζονται;

Γιατί… γιατί… γιατί…

Δεν αρκεί να αναζητούμε απαντήσεις για να δικαιολογούμε τα ερωτήματα. Τα τελευταία πρέπει να θέτονται και να απαντώνται με απλότητα χωρίς να πολλαπλασιάζονται οι άγνωστοι, διαφορετικά σημαίνει ότι προσπαθούμε περίτεχνα να κοροϊδέψουμε τον εαυτό μας.

Ο χώρος και ο χρόνος δεν μπορεί να είναι πεπερασμένος. Αυτή η λύση εξυπηρετεί μόνο τους δημιουργιστές, έτσι όπως αρχικά προέβαλαν οι Αποκαλυπτικές θρησκείες της Ανατολής. Η θεωρία της στάσιμης κατάστασης εξυπηρέτησε την χριστιανική θρησκεία σε ολόκληρο το Μεσαίωνα και μαζί όλες τις θρησκείες που δέχονταν την δημιουργία του κόσμου από το θεό. Τι σημασία έχει πώς λεγόταν ο θεός; Το συμπέρασμα είναι το ίδιο. Ένα υπερφυσικό ον… δημιούργησε τον κόσμο από το τίποτα! Θα είχε διαφορά αν ήταν ο Γιαχβέ των τριών αποκαλυπτικών θρησκειών ή ο αετός και η κουρούνα που κατά τους ιθαγενείς της περιοχής της Ντακότα ήταν αυτοί που δημιούργησαν τον κόσμο;

Υπάρχει μεγαλύτερη ανοησία από το να δέχεσαι ότι ο κόσμος είναι δημιούργημα και μάλιστα εκ του ουδενός;

«Τίποτα δεν γεννιέται από το τίποτα και τίποτα δεν επιστρέφει στο τίποτα» έλεγαν οι πρώτοι υλιστές φιλόσοφοι και ήταν τόσο σοφό αυτό που και σήμερα σαν αξίωμα το χρησιμοποιεί η επιστήμη για να θεμελιώσει την αφθαρσία της ύλης.

Κάποιοι στις μέρες μας όμως με τις ιδεολογικές τους προκαταλήψεις και τις επιστημονοκοφανείς θεωρίες τους επινόησαν ένα κοσμολογικό πρότυπο που μόνο την καθεστηκυία τάξη του Συστήματος εξυπηρετούν.

Οι επιστημονικές ασάφειες και οι εξωτικές υποθέσεις του Big Bang έδωσαν στη θρησκεία επιστημονικό στήριγμα για τη δημιουργία του κόσμου από ένα θεό. Το Νοέμβριο του 1951 στην Ποντιφική Ακαδημία Επιστημών ο Πάπας Πίος XII με έπαρση αναφέρθηκε στις… επιστημονικές αποδείξεις για την δημιουργία του κόσμου από τον θεό, αναφέροντας την Μεγάλη Έκρηξη σαν επιβεβαίωση της «πράξης δημιουργίας» που επιβεβαίωνε περίτρανα τις Γραφές!

Πώς όμως φτάσαμε σ΄ αυτήν την υπόθεση;

Το χρονικό της εδραίωσης της "θεωρίας" για την δημιουργία του Σύμπαντος με το big bang και την επιστημονικοφανή εξωτική φιλολογία του κοσμολογικού προτύπου, διαβάστε στην επόμενη ανάρτηση στις 22 Απρίλη:

Big Bang: πού φτάνει η επιστημονική θεωρία και πού αρχίζει η θρησκευτική προκατάληψη;

 

Από  http://epic-atheist.blogspot.gr/2012/03/blog-post_30.html

ΑΘΕΪΑ: Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΚΑΙ Η ΠΙΟ ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Το ξεπέρασμα της θρησκείας και της μεταφυσικής στην ελληνική κλασική σκέψη

Η αμφισβήτηση της θρησκείας και η συνακόλουθη έλλειψη πίστης στην ύπαρξη οποιωνδήποτε «ανωτέρων» οντοτήτων, ή «άλλων κόσμων» μεταφυσικής υφής, αποτελεί αποκλειστικά ελληνική πνευματική και ψυχική κατάκτηση. Από την ανάδυση της επιστημονικής σκέψης στις ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, μέχρι τον Σοφιστικό Διαφωτισμό (όπου ολοκληρώθηκε ο πρώτος και σημαντικότερος κύκλος του ελληνικού επιστημονικού στοχασμού), η σημασία και η αξιοπιστία της θρησκείας για την ανθρώπινη αναζήτηση και εξέλιξη  ακολούθησαν μια σαφώς φθίνουσα πορεία. Έπρεπε να περάσουν πάνω από δύο χιλιετίες και να φτάσουμε στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, για να ξαναβρεί η Σκέψη το χαμένο νήμα, που θα τη συνέδεε με τους πρωτοπόρους  του ανθρωπίνου είδους, που απελευθερώθηκαν από τη θρησκεία.

Μια φορά ήταν ο Μύθος

Ο Μύθος αποτελεί την πρωταρχική προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει τον Κόσμο και γι’ αυτό έχει μια εγγενή λογική λειτουργία. Αποτελεί την πρωτογενή εκδήλωση της ανθρώπινης λογικότητας και περιλαμβάνει την παρατήρηση της φύσης (ζωή, θάνατος, χρόνος κ.λπ.), την καταχώρηση αξιοσημείωτων γεγονότων (φυσικές καταστροφές, μετακινήσεις πληθυσμών κ.α.) και εκφράζει τα διάφορα στρώματα του συλλογικού  ψυχισμού (αρχέτυπα, συμβολισμοί κλπ.). Ωστόσο στην πορεία και λόγω των περιορισμένων γνωστικών μέσων, που υπήρχαν στην εποχή τής διαμόρφωσής του, ο Μύθος παρεκτράπηκε στο ψυχολογικό φαινόμενο της θρησκείας. Η παρεκτροπή του Μύθου σε θρησκεία αποτελεί τόσο παγκόσμιο φαινόμενο, όσο και η ίδια η γέννησή του.

Η ποιητική διάβρωση τη Θρησκείας

Χάρη στους ποιητές, στην Ελλάδα συναντάμε τον πιο λεπτοδουλεμένο και καλαίσθητο πολυθεϊσμό (1). Οι ποιητές δεν ήσαν βέβαια άθεοι αλλά χειρίστηκαν τον Μύθο με ελευθεριότητα και παρενέβησαν αποφασιστικά στη διαμόρφωσή του. Οι παρεμβάσεις τους οδήγησαν σε έναν προχωρημένο ανθρωπομορφισμό, τόσο ώστε στον περίφημο ομηρικό ύμνο στη Δήμητρα (στίχοι 310-314) να ομολογείται  ότι, οι θεοί έχουν ανάγκη την απόδοση λατρείας από τους ανθρώπους: «Και θα εξαφάνιζε ασφαλώς το γένος όλο των φθαρτών ανθρώπων (ενν. η Δήμητρα) με φοβερό λιμό και το λαμπρό προνόμιο δώρων και θυσιών θα το στερούσεν απ’ αυτούς που κατοικούν τα Ολύμπια ανάκτορα, εάν ο Ζευς δεν το εννοούσε και δεν το συλλογιόταν» (βλ. Ομηρικοί Ύμνοι, εκδόσεις Βιβλιοπωλείου της Εστίας, νεοελληνική απόδοση Ελένης Λαδιά, Δημήτρη Παπαδίτσα).

Επίσης ο ανθρωπομορφισμός έφερε συχνότατα τους ανθρώπους σε ανταγωνιστική, ή και συγκρουσιακή σχέση με τους θεούς. Η  μυθοπλαστική παρέμβαση των ποιητών θεωρήθηκε ασέβεια από μεταγενέστερους συγγραφείς, όπως ο Πλάτων που προέτρεψε στην απαγόρευση της διδασκαλίας του Ομήρου.

Η αποθρησκειοποίηση του Μύθου

Τον στ΄ αι. π.Χ. (δηλ. σε μια εποχή που το σύνολο περίπου της Μυθολογίας έχει χονδρικά διαμορφωθεί) γίνεται η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια επαναφοράς του Μύθου στις αρχικές ορθολογικές του προδιαγραφές. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας.

Οι πρώτοι φιλόσοφοι-επιστήμονες (Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης κ.ά.) πέτυχαν να αποκαθάρουν τον Μύθο από την θρησκευτική-δεισιδαιμονική κρούστα, την οποία είχε επισυσσωρεύσει κατά την μακραίωνη διαδικασία της διαμόρφωσής του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η πρωταρχική μυθική κατανόηση του Κόσμου επέστρεψε στις -ερευνητικές- πηγές της και επέτρεψε να αναδυθεί από μέσα της η επιστημονική κατανόηση.

Η Επιστήμη αποτελεί τέκνο και συνέχεια του Μύθου αλλά, αυτό έγινε κατορθωτό μόνον όταν οι πρώτοι έλληνες επιστήμονες απελευθέρωσαν τις θεμελιώδεις έννοιες του (π.χ. Κόσμος, Ανάγκη, Χάος, Έρως κλπ.) από τη θρησκεία, μετατρέποντάς τες έκτοτε σε επιστημονικές υποθέσεις εργασίας. Εξακολούθησαν να χρησιμοποιούν την μυθική ορολογία, δίνοντάς της όμως εντελώς διαφορετικό, επιστημονικό, περιεχόμενο.

Επίσης μπορούσαν να καινοτομούν εισηγούμενοι νέες έννοιες: π.χ. η έννοια του Απείρου στον Αναξίμανδρο. Οι πρώτοι αυτοί επιστήμονες αντιμετώπισαν τον Κόσμο με θαυμασμό αλλά και αφοβία και έθεσαν διά παντός τα θεμέλια του επιστημονικού στοχασμού. Εκφράστηκαν συχνά σε μια ανεπανάληπτη ποιητική γλώσσα και ενσάρκωσαν το (εξαφανισμένο σήμερα) είδος του επιστήμονα-ποιητή, το οποίο, αν είχε εξακολουθήσει να υφίσταται, ίσως δεν θα βιώναμε τις τόσες αρνητικές παρενέργειες τών συγχρόνων επιστημονικών εφαρμογών.

Χωρίς να βάλλουν ευθέως εναντίον της, οι επιστήμονες της Ιωνίας έδωσαν  το πρώτο καίριο χτύπημα του ορθολογισμού στη θρησκεία: π.χ. ο Θαλής με τις μαθηματικές του γνώσεις προέβλεπε εκλείψεις Ηλίου (κάτι που για τον πολύ κόσμο ισοδυναμούσε με το  να γνωρίζεις τις κινήσεις ενός «θεού») ενώ ο Ηράκλειτος είπε, ότι τον κόσμο αυτόν δεν τον δημιούργησε κανείς αλλά, υπήρχε ανέκαθεν σαν μια φωτιά που ανάβει και σβήνει με ρυθμό(2).  Ο Ηράκλειτος επιτέθηκε επίσης στη λατρεία των αγαλμάτων (απ. 5), αρνείτο τη θεϊκή προέλευση των ονείρων (απ. 89), την τελετουργική κάθαρση (απ. 69), ενώ άσκησε κριτική στην τέλεση των μυστηρίων (απ. 14) και των ταφικών τελετών (απ. 96, «νέκυες κοπρίων εκβλητότεροι»).

Η γενικότερη αντίληψη των προσωκρατικών περί θείου δεν είχε καμία σχέση με την συνήθη του περισσότερου κόσμου: για τους περισσότερους προσωκρατικούς το θείον ήταν απλώς μια επιστημονική υπόθεση εργασίας και όχι κάτι με το οποίο συνδιαλέγονταν μέσω κάποιας λατρευτικής, ή άλλης πρακτικής. Ειδικά στα φερόμενα ως αποσπάσματα των φυσικών φιλοσόφων (Θαλής, Δημόκριτος, Ηράκλειτος κ.α.), δεν θα βρούμε καμία προτροπή σε λατρεία του θείου (κάτι που, αντιθέτως, συναντούμε συχνά σε μυστικιστές όπως ο Πυθαγόρας).

Η απομυθοποίηση της θρησκείας

Συνεχιστές των πρώτων ελλήνων επιστημόνων υπήρξαν οι λεγόμενοι Σοφιστές. Αποτελούν το τελευταίο και μεγαλύτερο κύμα του κλασικού επιστημονικού στοχασμού και η κοσμοϊστορικής σημασίας δράση τους έχει πιστοποιηθεί τουλάχιστον στην Αθήνα του ε΄ αι. π.Χ.. Αν οι Φυσικοί Φιλόσοφοι της Ιωνίας είχαν αποθρησκειοποιήσει τον Μύθο, οι Σοφιστές σαν άξιοι συνεχιστές τους απομυθοποιούν τη θρησκεία.

Η όλη διαδικασία (αποθρησκειοποίηση του Μύθου και απομυθοποίηση της θρησκείας) αποτελεί ένα εξελικτικό  άλμα πρωτόγνωρο στην ανθρώπινη ιστορία. Η προέλευση της θρησκείας αναζητάται με ψυχρό επιστημονικό τρόπο στον ανθρώπινο φόβο, στην αφέλεια και στην  άγνοια: ήδη κατά τον εισηγητή της ατομικής θεωρίας Δημόκριτο από τα Άβδηρα,  μόνο ο φόβος, που προξενούσε η βροντή, η αστραπή και τα παρόμοια φαινόμενα έκανε τους ανθρώπους να σκέφτονται, ότι τα προκαλούν κάποιοι θεοί (Σέξτος Εμπειρικός, Προς μαθηματι­κούς, IX 24) ενώ ο σοφιστής  Πρόδικος από την Κέα τοποθετεί την αρχή της θρησκείας, στο ότι τα ωφέλιμα και ευεργετικά πράγματα, είτε αποδίδονταν σε κάποιον θεό (ιατρική, θέατρο κ.α.) είτε –συχνότερα- θεωρούνταν τα ίδια θεοί (Ήλιος, φωτιά, κρασί κλπ.) (3).

Αν οι Φυσικοί Φιλόσοφοι της Ιωνίας είχαν αποθρησκειοποιήσει τον Μύθο, οι Σοφιστές σαν άξιοι συνεχιστές τους απομυθοποιούν τη θρησκεία. Η όλη διαδικασία (αποθρησκει-οποίηση του Μύθου και απομυθοποίηση της θρησκείας) αποτελεί ένα εξελικτικό  άλμα πρωτόγνωρο στην ανθρώπινη ιστορία.

Κατά τον Αναξαγόρα από τις Κλαζομενές ο Ήλιος δεν είναι παρά «λίθος διάπυρος» και η Σελήνη δεν είναι αυτόφωτη αλλά, αντανακλά το ηλιακό φως, απόψεις, που λέγεται, ότι προκάλεσαν τη δικαστική δίωξή του. Απέφυγε –λέγεται- την θανατική καταδίκη μόνο χάρις στην παρέμβαση του φίλου του Περικλή αλλά, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Αθήνα (4). Η περιρρέουσα σοφιστική ατμόσφαιρα είχε καταστήσει  εμφανή και την υποκρισία κάποιων αρχομανών: μια ομολογία για την προέλευση της  θρησκείας, που έχει ιδιαίτερη σημασία αφού προέρχεται από άνθρωπο της στυγνής εξουσίας (τον, μαθητή του Σωκράτη, τύραννο Κριτία), περιγράφει απροκάλυπτα τη θρησκεία ως πολιτική επινόηση για να ενσταλαχθεί ο εσωτερικός φόβος στους υπηκόους! (Σίσυφος 25, 9 κ.ε.).

Οι Σοφιστές (π.χ. ο Πρωταγόρας από τα Άβδηρα στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο) χρησιμοποιούν συχνά τον Μύθο για να εκφράσουν τη σκέψη τους, όπως οι πνευματικοί πρόγονοί τους φιλόσοφοι εκφράζονταν ποιητικά μέσα από τις θεμελιώδεις έννοιες του Μύθου. Ο ακραίος ανθρωπομορφισμός του ελληνικού Μύθου (ο οποίος έλαβε  διαστάσεις ανυπέρβλητης καλλιτεχνικής αισθητικής) είχε ήδη προετοιμάσει το έδαφος για το γνωστό ανθρωποκεντρικό απόφθεγμα του Πρωταγόρα «πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ έστιν»: πλέον δεν αναγνωρίζονται απόλυτες αλήθειες και άρα τα πάντα είναι σχετικά και υπό έρευνα (ακόμη και τα θεωρούμενα ως αυτονόητα). Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι νόμοι, οι θεοί κ.λπ. δεν είναι παρά συμβάσεις, που ποικίλουν ανάλογα με τις ανθρώπινες εκτιμήσεις και ανάγκες.

Μέσω τής αντίθεσης νόμου- φύσης η  θρησκεία δέχεται πλέον μια ευθεία επίθεση: ο Πλάτων παραπονείται (Νόμοι 889e) για τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό εκείνων που ισχυρίζονται ότι, «οι θεοί είναι ανθρώπινες επινοήσεις που δεν υπάρχουν στη φύση αλλά υπάρχουν μόνο χάρις στα έθιμα και στους νόμους και επιπλέον διαφέρουν από τόπο σε τόπο και ανάλογα με τη συμφωνία που έκανε η κάθε ανθρώπινη ομάδα όταν θέσπιζε τους νόμους της». Το παραπάνω απόσπασμα του Πλάτωνα μαρτυρεί την σημαντική επίδραση των Σοφιστών στην αθηναϊκή κοινωνία, η οποία εκδηλώθηκε ως απροκάλυπτη αθεϊα σύγχρονου τύπου. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε, ότι στην αρχαία Ελλάδα σημειώνεται η πρώτη εμφάνιση του αθεϊσμού στην Ιστορία.

Από εκεί μέχρι το διαζύγιο θρησκείας και ορθολογισμού, η κάλυψη της απόστασης ήταν απλώς θέμα λίγου χρόνου. Με την σοφιστική σκέψη οι  οποιεσδήποτε θεϊκές οντότητες εξορίζονται από την φύση και την κοινωνία. Π.χ. ο Αντιφών στο έργο του Αλήθεια (απ. 12) αρνήθηκε την ύπαρξη θείας πρόνοιας, κάτι που από την άποψη τής φιλοσοφικής συλλογιστικής σήμαινε αυτομάτως και την απόρριψη της μαντικής (την οποία είχε ήδη αρνηθεί  σχεδόν έναν αιώνα πριν ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος).  Αλλά η απόρριψη της μαντικής πλάνης αποτελούσε  επίσης μια συνέπεια της γενικότερης άρνησης των Σοφιστών να αποδώσουν οποιονδήποτε ρόλο στους θεούς.

Είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς ποιά η διαφορά ανάμεσα σε θεούς που δεν επεμβαίνουν στον κόσμο και σε θεούς που δεν υπάρχουν καθόλου. Το ερώτημα είχε απασχολήσει και τους αρχαίους. Ήσαν οι Σοφιστές άθεοι; Συχνότατα τους αποδιδόταν η προσωνυμία-κατηγορία της αθεϊας: π.χ. ο Διαγόρας ο Μήλιος αναφέρεται πάντα ως Διαγόρας ο άθεος, ενώ και ο Πρόδικος θεωρείτο άθεος σε όλη την αρχαιότητα. Ο Πλάτων πάντως θεωρούσε την αρκετά διαδεδομένη έλλειψη πίστης στην ύπαρξη θεών, απόρροια της δράσης των Σοφιστών και σε ένα θρησκόληπτο ξέσπασμα (Νόμοι 908, b-e) λέει, ότι οι άθεοι χρήζουν νομοθετικής νουθεσίας και περιορισμού.

Πρωταγόρας, ο σοφιστής, που με μια μόνο φράση «προσγείωσε» ανώμαλα και μια για πάντα, τους «μεταφυσικούς» όλων των εποχών. Δεν είναι ανεξήγητο, που δεν έχει διασωθεί τίποτε από όσα έγραψε.

Η περίφημη ρήση του Πρωταγόρα από το –χαμένο από την αρχαιότητα- βιβλίο του Περί θεών («σχετικά με τους θεούς δεν μπορώ να εξακριβώσω αν υπάρχουν ή όχι, ή   ποιά είναι η μορφή τους, γιατί είναι πολλά τα πράγματα που εμποδίζουν να τούς γνωρίσουμε, η αβεβαιότητα και το βραχύ του βίου»(5)) είναι αντιπροσωπευτική περίπτωση αγνωστικισμού, που βγάζει άχρηστη και χάσιμο χρόνου (τουλάχιστον για τον επιστήμονα) κάθε θεολογική αναζήτηση.

Από την εμφάνιση της επιστημονικής σκέψης στην Ιωνία μέχρι τον Σοφιστικό Διαφωτισμό (ένα διάστημα περίπου 200-250 ετών) , η γνωσιολογική εγκυρότητα που αποδίδεται στη θρησκεία ακολουθεί μια εμφανώς φθίνουσα πορεία.  Η αμφισβήτηση της θρησκείας από τους Σοφιστές ολοκληρώνει τον κλασικό κύκλο του ελληνικού πνεύματος και αποτελεί την μεγαλύτερη πνευματική κατάκτηση για λογαριασμό της ανθρωπότητας. Η σημασία της αμφισβήτησης της θρησκείας θα μπορούσε να θεωρηθεί για την εξέλιξη τού ανθρώπινου είδους ως το ψυχοπνευματικό ισοδύναμο της ανακάλυψης της φωτιάς, ή του τροχού. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι στην αρχαία Ελλάδα τέθηκαν δια παντός οι πνευματικές προϋποθέσεις για το περίφημο Ξεπέρασμα Της Θρησκείας και για την εισαγωγή της ανθρωπότητας σε ένα νέο εξελικτικό στάδιο. Όχι όμως και οι ψυχικές. Και ενώ από τα τέλη του ε΄ αι. π.Χ. η θρησκεία θα έπρεπε να θεωρείται μια τελειωμένη υπόθεση για τον πολιτισμό, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά.

Η κατάσταση της θρησκείας στην κλασική εποχή

Η διαμόρφωση της ελληνικής θρησκείας σε θρησκεία της πόλης, αποτελεί το προτελευταίο στάδιο της κατάπτωσής της (το τελευταίο είναι η γελοιωδέστατη θεοποίηση των Μακεδόνων βασιλιάδων και η ελληνιστική θεοποίηση της τύχης). Η θρησκεία έχει απωλέσει  σε μεγάλο ποσοστό τον πρότερο «αγνό» αγροτικό της χαρακτήρα και έχει  μπει πλέον για τα καλά στην υπηρεσία των πολιτικών σκοπιμοτήτων και ειδικά της εξωτερικής πολιτικής: βρισκόμαστε στο σημείο όπου ο αθηναίος προσεύχεται στην Πρόμαχο Αθηνά για να ξεκοιλιάσει τον σπαρτιάτη, ο οποίος προσεύχεται για τον ίδιο λόγο στην Χαλκίοικο Αθηνά. Φυσικά αυτά θυμίζουν ήδη θρησκείες νεώτερου τύπου (βλ. χριστιανισμό). Ενώ λίγο πριν τη μακεδονική επικράτηση σημειώνεται και η εμφάνιση τού φαινομένου των αποκληθέντων «ιερών πολέμων» μεταξύ διαφόρων πόλεων, για τον έλεγχο του διεφθαρμένου (κατά περίπτωση περσόφιλου, σπαρτιατόφιλου, μακεδονόφιλου κλπ.) μαντείου των Δελφών.

Μια τέτοια θρησκεία προκαλούσε προβληματισμό, τουλάχιστον σε όσους είχαν δεχτεί την επιρροή της σοφιστικής αντίληψης. Ο σοφιστικός ορθολογισμός (ή διαφωτισμός όπως έχει συχνότατα αποκληθεί) είχε προκαλέσει τεράστια αίσθηση. Σε πολλά θεατρικά έργα της εποχής (και ειδικά στον Ευριπίδη(6)) βρίσκει κανείς αποτυπωμένη την σοφιστική επίδραση. Ωστόσο, η απόδοση τιμών στους πολιούχους θεούς –έστω και προσποιητή, χωρίς δηλαδή να ενδιαφέρει τό τί πίστευε κάποιος πραγματικά- ήταν περίπου υποχρεωτική και η άρνησή της μπορούσε να επισύρει την κατηγορία της ασέβειας και το σύρσιμο του «ασεβούς» στο δικαστήριο. Ειδικά σε μια κατάσταση μακροχρόνιου πολέμου, όπως ο Πελοποννησιακός, ο «ασεβής» θα έπρεπε να πείσει, ότι δεν είναι προδότης κι ότι ο σκεπτικισμός του δεν επιφέρει την δυσμένεια των θεών της πόλης (δηλαδή, κατά το κοινώς λεγόμενο, να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας…). Σε αυτά τα πλαίσια οι Σοφιστές θεωρήθηκαν ασεβείς και ανεπιθύμητοι. Θεωρήθηκε ότι υπέσκαπταν την πίστη στους θεούς, που υποτίθεται, ότι προστάτευαν την πόλη.

Ειδικά η έλλειψη πίστης στο υπερφυσικό και η διδασκαλία της αστρονομίας στιγματίζονταν κοινωνικά από την δεισιδαίμονα πλειοψηφία. Μάλιστα οι αθηναίοι είχαν χάσει το στρατηγικό πλεονέκτημα στη Σικελία εξαιτίας μιας πρόληψης, που ερμήνευσε μια σεληνιακή έκλειψη ως κακό οιωνό για αιφνιδιαστική επίθεση στις Συρακούσες (το άμεσο αποτέλεσμα ήταν η ολοσχερής καταστροφή του εκστρατευτικού τους σώματος, το οποίο αποτελείτο από το άνθος της αθηναϊκής νεολαίας).

Το βέβαιο είναι, ότι μετά την ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο οι Σοφιστές έχουν πια εγκαταλείψει την πόλη, αφού –με, ή χωρίς δικαστικές διώξεις- το κοινωνικό και πνευματικό κλίμα είχε μεταστραφεί γι’ αυτούς σε ιδιαιτέρως αφιλόξενο (ίσως και εχθρικό).

Η παλινδρόμηση της ελληνιστικής κοινωνίας στη θρησκεία

Η φυγή των Σοφιστών δασκάλων από την πνευματική πρωτεύουσα όλων των εποχών, την Αθήνα, συνοδεύτηκε από φαινόμενα θρησκευτικής παλινδρόμησης. Ενώ στον ε΄ αι. π.Χ. έχουν διαπιστωθεί πολύ λίγα παραδείγματα πίστης στην μαγεία, στον δ΄ αι. πρακτικές όπως η «κατάδεσις» (για τις κατάρες), ή οι μαγικές επιθέσεις (το γνωστό «βουντού», με κέρινα, τότε, ομοιώματα) παρουσιάζουν μια ραγδαία διάδοση (7).

Παράλληλα από τα τέλη του ε΄ αι. αιώνα εκδηλώνεται μια αύξηση της ζήτησης για ξένες λατρείες. Έτσι εισάγονται στην Αθήνα η λατρεία της φρυγικής Κυβέλης, της θρακικής Βενδίδος, του θρακοφυγικού Σαβαζίου κλπ. Επίσης η αυξημένη ζήτηση για μαγικές θεραπείες μεταμόρφωσε έναν μέχρι τότε δευτερεύοντα ήρωα, τον Ασκληπιό, σε σημαντικό θεό (7).

Παρ’ όλα αυτά η σοφιστική επίδραση έχει αφήσει τα σημάδια της σε αρκετούς ανθρώπους και έτσι διαπιστώνεται (μέσα από τα επιτύμβια επιγράμματα) ένας ισχυρός σκεπτικισμός για την μετά θάνατον ζωή (μάλιστα μέχρι τον α΄ αι. π.Χ. η πίστη στη μετά θάνατον ζωή έχει φτάσει να  θεωρείται, τουλάχιστον από τους μορφωμένους, παραμύθι για αφελείς και μόνο στη ρωμαϊκή εποχή σημειώνεται μια αναζωπύρωση των σχετικών δοξασιών (8)).

Την ίδια περίοδο ένας φιλόσοφος του ελληνικού φιλοσοφικού περιθωρίου, ο Πλάτων, προσπαθεί να ακολουθήσει τη «μέση» οδό ανάμεσα στην σοφιστική αθεϊα και στη λαϊκή δεισιδαιμονία και να «εξορθολογίσει» τη θρησκεία. Οι μέθοδοί του περιλαμβάνουν παραχωρήσεις προς την συμβατική θρησκεία και πνευματική χειραγώγηση από την παιδική ηλικία. Αλλά και χρήση βίας εναντίον όσων αμφισβητούν την αξία της θρησκείας εν γένει (Νόμοι 907D-909D). Ωστόσο ο Πλάτων παρεκτρέπεται σε θέσεις εντελώς ξένες προς την ελληνική φιλοσοφική παράδοση και το ελληνικό πνεύμα: στους Νόμους (Δ, 716c 4-6) θα αντιστρέψει ασιατικότατα την πασίγνωστη μνημειώδη έκφραση του Πρωταγόρα λέγοντας ότι, το μέτρο των πάντων  δεν είναι ο άνθρωπος αλλά ο… θεός, ενώ στον Τίμαιο εισηγείται την πρωτοφανή -και χυδαία- για έλληνα  αντίληψη ότι, ο Κόσμος δεν είναι αγέννητος και αθάνατος αλλά  κατασκευάστηκε   από έναν θεό Δημιουργό… (δεν είναι τυχαίο ότι ο χριστιανισμός θεωρεί τον Πλάτωνα – φυσικά και τον Σωκράτη- κάτι σαν προ Χριστού άγιο). Ενώ η Πολιτεία που οραματίστηκε δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια σκυθρωπή θεοκρατούμενη ουτοπία, από την οποία ειδικά οι ποιητές είναι παντοτινά εξορισμένοι. Μορφές λιγότερο, ή περισσότερο εξορθολογισμένης θρησκευτικότητας θα εισηγηθούν φιλοσοφικές σχολές, όπως το Λύκειο, ο Κήπος, ή η Στοά, που, ωστόσο, θα προτρέπουν στη τήρηση των εξωτερικών (δημόσιων) τύπων της λατρείας.

Αλλά αν δεν απομακρυνθεί εντελώς κανείς από τη θρησκεία δεν μπορεί να εξασφαλιστεί από τη δεισιδαιμονία: έτσι ο Στωικισμός εξακολουθεί να δέχεται την ύπαρξη θείας πρόνοιας και προδιαγεγραμμένης μοίρας, ενώ ο Αριστοτέλης θεωρεί (όπως και ο Πλάτων) τα άστρα θεούς. Η αναπαραγωγή τέτοιων δεισιδαιμονιών άνοιξε αργότερα διάπλατες τις πύλες στην ανατολίτικη αστρολογία και μοιρολατρεία και είχε ολέθριες επιπτώσεις στην επιστημονική μέθοδο: π.χ. η Στοά προκειμένου να επιτύχει τον εξοβελισμό τής ηλιοκεντρικής θεωρίας, που εισηγήθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. ο Αρίσταρχος από τη Σάμο, θα χρησιμοποιήσει κάθε επιρροή που διέθετε (είναι γνωστό ότι σε αντίθεση π.χ. με τους Επικούρειους, οι Στωικοί γινόντουσαν «τής προσκολλήσεως» σε διάφορους μεγαλυναρίους, βασιλιάδες, αυτοκράτορες, επάρχους κλπ). Η ηλιοκεντρική θεωρία αν είχε γίνει αποδεκτή θα ανέτρεπε τα θεμέλια της στωικής θρησκείας και της ίδιας της αστρολογίας (7). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, παρ’ όλο που η Επιστήμη (ιατρική, μηχανική κλπ) γνώρισε στην ελληνιστική εποχή μια άνευ προηγουμένου ανάπτυξη (όπως άλλωστε και στην πρόσφατη χριστιανική εποχή), την ίδια στιγμή αυτοφρεναριζόταν. Ταυτόχρονα η συμβατική δημόσια λατρεία εξακολουθούσε να τελείται (όπως και σήμερα η χριστιανική) από κεκτημένη ταχύτητα, έχοντας χάσει το μεγαλύτερο μέρος του «νοήματός» της (ό,τι και αν σημαίνει η λέξη «νόημα»).

Παρά τις επιστημονικές ανακαλύψεις, η Κληρονομική Θρησκευτική Συσσώρευση του Αρχαίου Κόσμου παρέμεινε όρθια σε μεγάλο μέρος της και στη ρωμαϊκή εποχή: τα μεγαλύτερα πνεύματα της ύστερης αρχαιότητας (Πλωτίνος, Λιβάνιος, Ιουλιανός κ.α.) πιστεύουν στην ύπαρξη δαιμόνων και στη μαγεία(9). Έτσι δεν είναι τυχαίο που δεν μπόρεσαν να αντιτάξουν αποτελεσματική ορθολογική άμυνα απέναντι στην επερχόμενη χριστιανομεσαιωνική λαίλαπα. Οι τελευταίοι νεοπλατωνικοί μάλιστα, όπως ο Πορφύριος, δέχθηκαν ως βασική γνωσιολογική συνθήκη την σκοταδιστική χριστιανική έννοια της πίστης, κάτι που εξάλειψε και την τελευταία σημαντική διαφορά της ελληνίζουσας φιλοσοφίας με τον χριστιανισμό (9).

 Η Φιλοσοφία τους τελευταίους προχριστια-νικούς αιώνες είχε καταντήσει φλύαρη μεταφυσική. Οι πιο πολλοί φιλόσοφοι ασχολούνταν με τον μυστικισμό, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο στον Χριστιανισμό. Ο Πλωτίνος (γ΄ αι. μ.Χ.) στην προσωπική του ζωή ασκήτευε, φαίνεται όμως, πως τόσο πολύ είχε απομονωθεί, ώστε ενίοτε πάθαινε παρακρούσεις. Δίδασκε, ότι ο άνθρωπος προσωρινά μένει στον επίγειο κόσμο, ο προορισμός του είναι να φύγει και να συναντηθεί με το θεό, το οποίο μπορεί να επιτύχει μόνο με καθαρμούς, με ασκητικό βίο και με το βυθισμό του σε έκσταση. Επι πλέον αρνιόταν να γιορτάσει τα γενέθλιά του, διότι πίστευε, ότι η ημέρα των γενεθλίων πρέπει να είναι ημέρα πένθους. Το ίδιο ακολούθησε κι ο χριστιανισμός αργότερα, που  γιορτάζει την ημέρα θανάτου –κι όχι γέννησης- του κάθε αγίου.

Ο Χριστιανισμός ήταν απλώς εκείνος που γέλασε τελευταίος (και χαιρέκακα), σε ένα δράμα, το οποίο είχε αρχίσει με την φυγή των Σοφιστών από την Αθήνα στα τέλη του ε΄ αι. π.Χ.. Το δράμα αυτό της σύγκρουσης του ορθολογισμού με την θρησκεία, έχει πάρει έκτοτε πολλές τροπές στην ανθρώπινη ιστορία. Κατά τον μεγάλο Ιρλανδό ελληνιστή E.R. Dodds θα μπορούσε να τού δοθεί ο τίτλος «Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία» (7).

Από τότε η διαβολή κατά των Σοφιστών δεν έχει σταματήσει. Εναντίον τους, οι θρησκευόμενοι όλων των εποχών και όλων ανεξαιρέτως των θρησκειών -οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες αλληλοσφάζονται- υπήρξαν ανέκαθεν σύμμαχοι. Τα έργα των Σοφιστών δεν χρειάστηκε να καταστραφούν, όπως άλλων (π.χ. όπως αυτά των, πιό συμβιβαστικών με τη θρησκεία αλλά όχι και με τους μεταφυσικούς μπαμπούλες, Επικουρείων) από τον χριστιανικό σκοταδισμό, αφού ήδη είχαν σταματήσει να αντιγράφονται και άρα  να διατηρούνται στις βιβλιοθήκες. Αυτή η έλλειψη συντήρησης τού έργου των Σοφιστών (καθώς και αυτού τών προκατόχων τους, Φυσικών φιλοσόφων) οφειλόταν σε επιλογή τού προχριστιανικού κόσμου, που τελικώς δεν κατόρθωσε να υπερβεί τούς φόβους του απέναντι στο «υπερφυσικό» και στην πλήρη υπαρξιακή ελευθερία. Αντιθέτως, έργα π.χ. σαν τού μεγάλου αντιπάλου τών Σοφιστών,  δηλαδή τού Πλάτωνα, διατηρήθηκαν γιατί εξυπηρετούσαν τη θρησκοληψία, τόσο της Αρχαίας, όσο και -με λίγες τροποποιήσεις – της Χριστιανικής Εποχής.

NI  DIEU NI MAITRE: ΟΥΤΕ ΘΕΟΣ ΟΥΤΕ ΑΦΕΝΤΗΣ

Ένα από τα  γνωστότερα συνθήματα του Μάη του ’68. Ο συσχετισμός θρησκείας – εξουσιασμού είχε θεμελιωθεί για πρώτη φορά στην Ιστορία από το Διαφωτισμό των Σοφιστών του ε΄ αι. π.Χ.. Ο απεγκλωβισμός της πολιτικής σκέψης από τη Θρησκεία υπήρξε ένα από τα ανεκτίμητα κληροδοτήματα των Σοφιστών προς  την ανθρωπότητα. Το κληροδότημα αυτό είχε επιμελώς αποκρυφθεί επί χιλιετίες και επανανακαλύφθηκε μόλις στην πολύ πρόσφατη εποχή.

Σαν έναν ελαχιστότατο φόρο τιμής στα πιο ελεύθερα και άφοβα πνεύματα που ανέδειξε ποτέ η ανθρωπότητα, κλείνουμε με ένα απόσπασμα από το συναρπαστικό φιλοσοφικό μυθιστόρημα του Αμερικανού Ρόμπερτ Πίρσινγκ «Το Ζεν και η τέχνη της συντήρησης της μοτοσυκλέτας»(10):

«Και τα κόκκαλα των Σοφιστών έγιναν σκόνη εδώ και αιώνες κι αυτά που είπαν έγιναν σκόνη μαζί τους κι η σκόνη τους θάφτηκε κάτω από τα ερείπια τής Αθήνας μέσα απ’ την παρακμή και την πτώση της και την παρακμή και την πτώση της  Μακεδονίας, της Αρχαίας Ρώμης, του Βυζαντίου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τις πιο σύγχρονες πολιτείες. Κι η  σκόνη τους θάφτηκε τόσο βαθιά με τόση τελετουργία και κακία […]»

Σημειώσεις

(1) James Hillman, Ο Παν κι ο εφιάλτης, εκδόσεις  Αρχέτυπο 2003.

(2) «Τόνδε κόσμον, τον εαυτόν απάντων, ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν αλλ’ ην αεί και έσται πυρ απτόμενον μέτρα και αποσβεννύμενον μέτρα». Καταβάλλεται προσπάθεια από διάφορους απλοϊκά σκεπτόμενους, («νεοδωδεκαθεϊστές») που προσπαθούν να αιτιολογήσουν τον ελληνικό πολιτισμό ως δήθεν οφειλόμενο στην ελληνική θρησκεία, να παρουσιαστή ο Ηράκλειτος ως… θρησκευόμενος. Τα κυριότερα επιχειρήματά τους έχουν να κάνουν με την ιδιότητά του ως ιερέως της Ελευσινίας Δήμητρος και με το ότι δήθεν αφιέρωσε το σύγγραμμά του Περί Φύσεως  στον ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο. Η αλήθεια, που σκοπίμως παραλάσσεται είναι, ότι ο Ηράκλειτος έφερε κληρονομικά (=αναγκαστικά) το αξίωμα του ιερέως της Ελευσινίας Δήμητρος (λόγω της αθηναϊκής καταγωγής του πατέρα του), το οποίο όμως παραχώρησε στον αδελφό του και ότι κατέθεσε  (και δεν αφιέρωσε) το βιβλίο του «Περί Φύσεως» στον ναό της Αρτέμιδος  (το κατέθεσε εκεί για φύλαξη ώστε, να μην πέση σε ανίερα χέρια, όπως αναφέρει ο Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων).

(3) Για τις απόψεις του Πρόδικου βλ. Κικέρων De Natura Deorum 1, 42, 118, Σέξτος Εμπειρικός Προς Μαθηματικούς. 9, 18 και 39-41 και  51. Για μια εκτεταμένη παρουσίαση της στάσης των σοφιστών απέναντι τη θρησκεία βλ. το, πλήρες παραπομπών, τού W.K.C. Guthrie, Οι Σοφιστές, σ. 290-291, εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ. 1991.

(4) Πρέπει πάντως να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί σχετικά με τέτοιες «μαρτυρίες», οι οποίες προέρχονται εξ΄ ολοκλήρου από τον Πλούταρχο και τον Διογένη Λαέρτιο, ανθρώπους που έζησαν πέντε-έξι αιώνες μετά τα γεγονότα, ή «γεγονότα». Δεν υπάρχει ούτε μία από τις –πάμπολλες- πρωτογενείς ιστορικές  πηγές, που να αναφέρουν κάτι περί δικαστικών διώξεων των φιλοσόφων. Οι «μαρτυρίες» του Πλουτάρχου και του Διογένη Λαέρτιου έχουν αποδυναμωθεί σε μεγάλο ποσοστό σήμερα ως αστήρικτες και αντιφατικές από πολλούς διακεκριμένους κλασικιστές όπως η Μαίρη Λέφκοβιτς, ο Τζον Μπαρνέτ κ.α.. Οι υποτιθέμενοι «διωγμοί» των φιλοσόφων στην αρχαία Αθήνα θεωρούνται σήμερα επινόηση των λογίων της ρωμαϊκής εποχής, προκειμένου να ηρωοποιηθεί ο καταδικασθείς Σωκράτης δια της μείωσης των Αθηναίων, ως δικομανούς όχλου που δήθεν δίωκε γενικώς τη φιλοσοφία. Για την ιστορία ας αναφέρουμε ότι  ο Σωκράτης δεν καταδικάστηκε για τις αντιλήψεις του (μύθο τον οποίο «πέρασαν» εντέχνως διάφοροι πλατωνίζοντες λόγιοι και αναπαράγουν έκτοτε οι επίγονοί τους χριστιανοί παπάδες) αλλά, επειδή με τη διδασκαλία του είχε εκθρέψει  τυράννους και προδότες της Αθήνας, όπως ο αιμοσταγής Κριτίας, ή ο Αλκιβιάδης. Για περισσότερα σχετικά με τις πιθανολογούμενες δικαστικές διώξεις των φιλοσόφων στην αρχαία Αθήνα βλ. το εξαιρετικό «Η δίκη του Σωκράτη» τού I. F. Stone, εκδόσεις Νέα Σύνορα –Λιβάνη.

(5) «Περί μέν θεών ουκ έχω ειδέναι, ούθ’ ως εισίν ούθ’ ως ουκ εισίν ούθ’ οποίοί τινες ιδέαν: πολλά γάρ τά κωλύοντα ειδέναι ή τ’ αδηλότης καί βραχύς ών ο βίος τού ανθρώπου».

(6) Π.χ. στον Ορέστη (418) απαντάται η αγνωστικιστική φράση «ό,τι κι αν  είναι οι θεοί» και μάλιστα σε ένα σημείο του έργου όπου ασκείται τολμηρή κριτική στις θεϊκές δυνάμεις. Επίσης στον Βελλεροφόντη (απ. 286) εκφράζεται μια πλήρης έλλειψη πίστης στους θεούς, όπου δηλώνεται ευθέως ότι δεν υπάρχουν θεοί, αφού με μια απλή ματιά διαπιστώνεται ότι, οι τύραννοι και οι φαύλοι ευημερούν σε αντίθεση με τους ευσεβείς και ότι, μικρές πόλεις που τιμούν τους θεούς υποτάσσονται σε μεγαλύτερες και αλαζονικότερες. Επίσης στις Θεσμοφοριάζουσες του Αριστοφάνη μια γυναίκα κατηγορεί ευθέως τον Ευριπίδη για αθεϊα (450 κ.ε): «στις τραγωδίες του πείθει τούς ανθρώπους ότι οι θεοί δεν υπάρχουν».

(7) Για μια αναλυτική παρουσίαση της θρησκευτικής παλινδρόμησης του 3ου αι. π.Χ., βλ. Ε.R. Dodds,  Οι Έλληνες και το Παράλογο κεφ. 8, εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1996.

(8) Για περισσότερα βλ. A.-J. Festugiere, Ο Επίκουρος και οι θεοί του, σ. 39-41, εκδόσεις Θύραθεν, 1998.

(9) Για μια αναλυτική παρουσίαση της σύγκλισης νεοπλατωνισμού και χριστιανισμού βλ. Ε.R. Dodds, Εθνικοί και Χριστιανοί σε μια εποχή αγωνίας, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1995.

(10) Εκδόσεις Κάκτος, 1994

Θ. Λ.
(Πρωτοδημοσιεύθηκε στον Δαυλό, τεύχος Σεπτεμβρίου 2008 με τον τίτλο "Η σύγκρουση Θρησκείας-Λογικής στην αρχαιότητα", καθώς και στον Κήπο Του Επίκουρου, τεύχος  Ι΄, Δεκεμβρίοιυ 2009.